რა არის თრომბოციტოპენია, რაზე მიგვანიშნებს კიდურებსა და სხეულზე სისხლჩაქცევები, სილურჯეები?

ინტერვიუში გაეცნობით შემდეგ ინფორმაციას:

• თრომბოციტოპენიის სიმპტომები;
• გამომწვევი და ხელშემწყობი ფაქტორები;
• დიაგნოსტირება და მკურნალობა.

თრომბოციტი მცირე ზომის უბირთვო უჯრედი სისხლის შემადედებელი სისტემის ერთ–ერთი მთავარი ელემენტია და ადამიანს სისხლის მასიური დანაკარგისგან იცავს. სისხლის ფირფიტების სიცოცხლის ხანგრძლივობა მხოლოდ 10 დღეს შეადგენს და შესაბამისად, ორგანიზმი ძვლის ტვინში ახალ თრომბოციტს მუდმივად გამოიმუშავებს.

რა არის თრომბოციტოპენია

აღსანიშნავია, რომ თრომბოციტოპენია დაავადება არ არის, პათოლოგიური მდგომარეობაა, როცა პერიფერიულ სისხლში იზოლირებულად თრომბოციტების რაოდენობა 100*109 /ლ–ზე ნაკლებია და რომელსაც თან ახლავს, ან არ ახლავს ჰემორაგიული სინდრომი.

დაავადება იდიოპათიური თრომბოციტოპენიური პურპურაა, რომლის შესახებაც ქვემოთ მოგითხრობთ.

გვესაუბრება ქირურგიის ეროვნული ცენტრის ჰემატოლოგი, მედიცინის დოქტორი ეკატერინე გაფრინდაშვილი.

– რა სიმპტომებით ვლინდება თრომბოციტოპენია?

– ვლინდება ჰემორაგიული სინდრომით, ანუ სისხლჩაქცევებით, რომელიც შეიძლება იყოს სპონტანური ან პოსტტრავმული.  პაციენტს აღენიშნება სილურჯეები კანზე, სისხლჩაქცევები ლორწოვანზე (პეტექიები და ექკიმოზები, ცხვირიდან და ღრძილიდან სისხლდენები), რაც თრომბოციტოპენიის ხარისხზეა დამოკიდებული.

განსაკუთრებით საშიშია სისხლჩაქცევები სახის კანსა და პირის ღრუს ლორწოვანზე – ეს სიმპტომები ტვინის გარსებზე მოსალოდნელი პეტექიური (წერტილოვანი სისხლჩაქცევები) გამონაყარის განვითარებაზე მიანიშნებს. საშვილოსნოდან, კუჭ–ნაწლავიდან სისხლდენა (სამედიცინო ენაზე მელენა) და ჰემატურია (სისხლი შარდში) შედარებით იშვიათია და როგორც წესი, ღრმა თრომბოციტოპენიის დროს ვლინდება. ასევე საყურადღებოა ჭრილობის შემდეგ გახანგრძლივებული სისხლდენა.

პათოლოგიისთვის დამახასიათებელი ნებისმიერი სიმპტომის ან სიმპტომების გამოვლენისთანავე დაუყოვნებლივ მიმართეთ ჰემატოლოგს.

– რა იწვევს თრომბოციტოპენიას?

– პათოლოგია ყველა შემთხვევაში თრომბოციტების წარმოქმნასა და დაშლის ტემპს შორის დისბალანსითაა გამოწვეული. ეს არის მდგომარეობა, როცა ძვლის ტვინში ან არასაკმარისად წარმოიქმნება, ან მოცირკულირე სისხლში მცირდება მათი რაოდენობა.

აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში ერთდროულად მიმდინარეობს ძვლის ტვინში თრომბოციტების არასაკმარისი პროდუქცია და მოცირკულირე სისხლში სწრაფი დაშლა.

თრომბოციტების პროდუქციის შემცირება უმეტეს შემთხვევაში ძვლის ტვინის დაზიანებასთან ან მეტაპლაზიასთან (გადაგვარება) არის დაკავშირებული, ასევე ოსტეომიელოფიბროზის განვითარებასთან, რასაც მივყავართ მეგაკარიოციტების (ძვლის ტვინის გიგანტური უჯრედი) რაოდენობის კლებისკენ; გვხვდება შემდეგი დაავადებებისა თუ მდგომარეობის დროს:

• აპლასტური ანემია (როცა ორგანიზმი ვერ წარმოქმნის საკმარისი რაოდენობის სისხლის ახალ უჯრედებს);
• მიელოდისპლაზია (დაავადებათა ჯგუფი, რომლის დროსაც გვხვდება არასწორად წარმოქმნილი, დისფუნქციური სისხლის უჯრედები);
• ლეიკემიები და მიელომური დაავადება;
• სისხლმბად სისტემაზე სხივური და ტოქსიკური ზემოქმედება.

თრომბოციტების მომატებული დესტრუქციით მიმდინარეობს ე.წ. მოხმარების (დიკ სინდრომის დროს) და დეპონირების (ჰეპატოლიენური სინდრომის, ღვიძლის პორტული ციროზის, ბად–კიარის სინდრომის დროს) თრომბოციტოპენიები, ასევე გულ–სისხლძარღვთა ზოგიერთი ანომალია და დაავადება (ანევრიზმა, მანკები, სტენტირება).

აღსანიშნავია, რომ ყველაზე ხშირია იმუნური თრომბოციტოპენიები, როცა თრომბოციტების სწრაფი დაშლა იმუნური სისტემის დაზიანებასთანაა დაკავშირებული. სწორედ ამ ჯგუფს მიეკუთვნება პირველადი იმუნური თრომბოციტოპენია (იდიოპათიური თრომბოციტოპენიური პურპურა) დაავადება, როცა  იმუნური სისტემის დაზიანების გამო საკუთარი თრომბოციტების მიმართ ანტისხეულები გამომუშავდება. 

მეორეული იმუნური ფორმა ვითარდება მაშინ, როცა იმუნური კომპლექსები გამომუშავდება სხვა აუტოიმუნური დაავადებების (სისტემური წითელი მგლურა, ანტიფისფოლიპიდური სინდრომი, ლიმფოპროლიფერაციული დაავადებები), ასევე არააუტოიმუნური დაავადებების (ჰესტაციური თრომბოციტოპენია, ინფექციური დაავადებები, ვირუსული ინფექციები და მათ შორის ქრონიკული ტიპის) დროს.   

ხელშემწყობ ფაქტორებს განეკუთვნება:

• ინფექციები (განსაკუთრებით ვირუსული);
• ორსულობა;
• ქირურგიული ჩარევა;
• ძლიერი ფიზიკური დატვირთვა;
• აცრა.

– რას გვეტყვით დიაგნოსტირებისა და მკურნალობის მეთოდებზე?

– დიაგნოსტირებისთვის აუცილებელია კომპლექსური კვლევები.

პირველ რიგში ტარდება პერიფერიული სისხლის საერთო ანალიზი; ორ ან მეტ ანალიზში იზოლირებულად თრომბოციტების რაოდენობა 100*109ლ–ზე ნაკლები უნდა დაფიქსირდეს. აღსანიშნავია, რომ ჩვენს კლინიკაში სრულფასოვნად ტარდება ეს კვლევა, რადგან აპარატის (ანალიზატორის) პარალელურად პერიფერიული სისხლის საერთო ანალიზს ითვლის ექიმი–ციტოლოგი.

კლინიკაში მაღალ დონეზე და სრულყოფილად ტარდება ძვლის ტვინის კვლევები:

1. ციტოლოგიური გამოკვლევა, რომელიც აუცილებელია მწვავე ლეიკემიის, მიელოდისპლაზიის, აპლასტური ანემიისა და სისხლის სხვა სისტემური დაავადებების დროს თრომბოციტოპენიის გამოსარიცხად;   
2. ჰისტოლოგიური კვლევა (ტრეპანობიოფსია), რომელიც ნაჩვენებია მეორეული გენეზის თრომბოციტოპენიაზე ეჭვის შემთხვევაში.   

აუცილებელია სისხლის ბიოქიმიური კვლევები სომატური დაავადებების გამოსავლენად, იმუნოგლობულინების დონის განსაზღვრა იმუნოდეფიციტის გამოსარიცხად, ვირუსოლოგიური კვლევები იმ ვირუსული დაავადებების სადიაგნოსტიკოდ, რომელიც თრომბოციტოპენიას იწვევს, კოაგულოგრამა პლაზმური შემადედებელი ფაქტორების შესაფასებლად.

პოტენციურად ინფორმაციულ კვლევებს მიეკუთვნება ანტიფოსფოლიპიდური, ანტითირეოიდული, ანტინუკლეარული ანტისხეულების გამოკვლევა ანტიფოსფოლიპიდური სინდრომის, აუტოიმუნური თირეოიდიტის, სისტემური წითელი მგლურას გამოსარიცხად.

ასევე ტარდება ორსულობის ტესტი.

მკურნალობის ძირითად მიზანს ჰემორაგიული სინდრომის კუპირება (მოხსნა, შეჩერება) წარმოადგენს და არა თრომბოციტების რაოდენობის ნორმამდე გაზრდა, ხოლო უსაფრთხო რაოდენობად ითვლება არანაკლებ 50*10 9/ლ, გამოხატული ჰემორაგიული სინდრომის გარეშე.

სპონტანური სისხლდენა ზემოაღნიშნული რაოდენობის შემთხვევაში გამოწვეულია სხვა მიზეზებით და კერძოდ: სისხლძარღვების პათოლოგიით (კედლების მომატებული განვლადობა), თრომბოციტოპათიით (თრომბოციტების ფუნქციური არასრულფასოვნება), კოაგულოპათიით (სისხლის შედედების სისტემის ფუნქციის დარღვევა) და სხვა.

სიცოცხლისთვის საშიში ჰემორაგიების (სისხლდენა საშვილოსნოდან და კუჭ–ნაწლავიდან, სისხლი შარდში ან ცხვირიდან შეუჩერებელი სისხლდენა) განვითარებისათვის კრიტიკულ რაოდენობად ითვლება 10*10 9/ლ. პაციენტები, თრომბოციტების ამ რაოდენობით, საჭიროებენ გადაუდებელ სამედიცინო დახმარებას.

30–50*10 9/ლ რაოდენობის შემთხვევაში მკურნალობა უნდა ჩატარდეს ჰემორაგიული სინდრომის არსებობის შემთხვევაში.  

პირველადი იმუნური თრომბოციტოპენიის (იდიოპათიური თრომბოციტოპენიური პურპურა) მკურნალობა გულისხმობს იმუნოსუპრესიას და თრომბოპოეზის სტიმულაციას, ხოლო მეორეულის მართვა მისი გამომწვევი ძირითადი დაავადებების მკურნალობით ხდება.  

გადაუდებელი მკურნალობის მეთოდებია:

1. პულს–თერაპია (დარტყმითი თერაპია კორტიკოსტეროიდების მაღალი დოზით);
2. იმუნოსუპრესია სტანდარტული დოზირებით;
3. სპლენექტომია (ელენთის ამოკვეთა), როცა მკურნალობის კონსერვატიული მეთოდი არაეფექტურია;
4. თრომბოციტული მასის ტრანსფუზია (გადასხმა), როცა სისხლდენის შეჩერება ვერ ხერხდება.

გისურვებთ ჯანმრთელობას!